AXBOROT-KUTUBXONA MUASSASALARI FONDIDA SAQLANADIGAN RESURSLAR

 

Har bir kutubxona mavjud fondini saqlashni, foydalanishni ta’minlaydi va shakllantirib boradi. Fond tarkibiga qoidaga ko‘ra davriy, davriy bo‘lmagan va davomli nashrlar, qo‘lyozmalar, audiovizual, elektron hujjatlar kiradi. Davriy bo‘lmagan nashrlar – bir marta chiqadigan, davomli bo‘lmagan nashr. Ba’zi qimmatga ega bo‘lgan bu turdagi nashrlar qayta bosmadan chiqarilishi mumkin, lekin bu oldindan rejalashtirilmaydi. Davriy bo‘lmagan nashrlar shakli, maqsadi va matn tarkibi bo‘yicha farqlanadi. Davriy bo‘lmagan nashrlar ko‘p hollarda kitob va broshyura shaklida bo‘ladi.

Kitob ko‘rinishidagi nashrlar - muqovali yoki muqova qilingan holatdagi 48 varaqdan ko‘p bo‘lgan kitob nashri.

Broshyura – 4 varaq va 48 varaqdan ko‘p bo‘lmagan ko‘rinishdagi kitob nashri, yumshoq muqovada chop etiladi.

Bosma nashr – bosib chiqarish yoki bosma naqsh tushirish yo‘li bilan olingan, matbaa usulida mustaqil rasmiylashtirilgan nashr.

Elektron nashr – foydalanish uchun hisoblash texnika vositalari zarur bo‘lgan nashr.

Maxsus ko‘rinishga ega ko‘p qismli nashrlar, bir qancha kitob va broshyuralardan tashkil topgan bo‘lib, (masalan, maqsadi, mundarijasi bo‘yicha) umumiy bir sarlavha ostida bir xil qoida asosida chiqariladi. Davriy bo‘lmagan nashrlarga yana izonashrlar, nota va kartografik va yana bir qancha nashrlar mansub hisoblanadi.

Izonashrlar tasviriy san’atga oid nashr hisoblanib, unda rasmlar va unga taalluqli matn ifoda etiladi. Reproduksiyalar, plakatlar va boshqa izonashrlar alohida varaqlar yoki albom ko‘rinishida chop etiladi.

 Nota nashrlarda musiqa ohanglari saqlanadi, kartografiyada esa – Er va boshqa samoviy jismlarning an’anaviy tasviri aks ettiriladi.

Davriy nashr – aniq vaqt oraliqlarida chiqadigan, odatda, har bir yil uchun doimiy raqam soni (chiqarish)ga ega, ma’no jihatdan takrorlanmaydigan, bir turda rasmiylashtirilgan, bir xil sarlavhali raqamlangan va (yoki) sanasi qo‘yilgan chiqarishlarga ega seriyali nashr.

Izoh: Davriy nashr kundalik, haftalik, oylik, choraklik, yillik bo‘lishi mumkin.

Gazetalar - vaqtning uzoq davom etmaydigan oraliqlari o‘rtasida chiqadigan, rasmiy materiallar, tezkor axborot va dolzarb ijtimoiy-siyosiy, ilmiy, ishlab chiqarish va boshqa masalalar bo‘yicha maqolalar, shuningdek, badiiy asarlar va reklamadan iborat davriy gazeta nashri.

Izoh:

1. Gazeta, shuningdek, muayyan tadbirlar bilan chegaralangan qisqa muddat davomida bosib chiqarilishi ham mumkin.

2. Gazeta ilovaga ega bo‘lishi mumkin.

Umumsiyosiy gazeta – mamlakatning ichki va tashqi siyosati masalalarini, shuningdek, xalqaro hayotni tizimli ravishda yoritadigan gazeta.

Izoh: nashr va tarqatilish joyi bo‘yicha quyidagi gazetalar farqlanadi: xalqaro, respublika, shuningdek, o‘lka,viloyatlar, shahar, tuman.

Ixtisoslashtirilgan gazeta – ijtimoiy hayot, fan, texnika, madaniyat va faoliyatning boshqa sohalaridagi alohida muammolarni tizimli ravishda yoritadigan va kitobxonningmuayyan toifalariga mo‘ljallangan gazeta.

Maxsus gazeta nashri – kitobxonga zarur axborotni tezkorlik bilan etkazish uchun asosiy gazetaning chiqish yoki ijtimoiy tahririyati tomonidan tayyorlangan, nashrning joriy va umumiy raqamlari, yili, sanasiga ega bo‘lgan, cheklangan muddat ichida bosilib chiqadigan gazeta.

Jurnal – doimiy turkumga ega bo‘lgan va turli masalalar bo‘yicha maqolalar yoki referatlarni va adabiy-badiiy asarlarni o‘z ichiga oladigan davriy jurnal nashri.

Izoh: Jurnal ilovaga ega bo‘lishi mumkin.

Ilmiy jurnal – nazariy tadqiqotlar to‘g‘risidagi maqolalar va meteriallarni, shuningdek, ilmiy xodimlar uchun mo‘ljallangan amaliy xarakterdagi maqola va materiallarni o‘z ichiga olgan jurnal.

Izoh:

1. Maqsadli vazifasiga ko‘ra quyidagi jurnallar ajratiladi: ilmiy-nazariy, ilmiy-amaliy va ilmiy-uslubiy.

2. Texnik fanlar bo‘yicha maqolalar, materiallar, referatlarni o‘z ichiga olgan ilmiy-amaliy jurnal ilmiy-texnik jurnal deb ataladi.

Ilmiy-ommabop jurnal – fanlar asoslari to‘g‘risida, nazariy va (yoki) fan, madaniyat sohalaridagi va amaliy faoliyatdagi eksperimental tadqiqotlar to‘g‘risidagi maqolalar va materiallarni o‘z ichiga olgan bilimlarni tarqatish va mustaqil ta’lim olishga xizmat qiladigan jurnal.

Izoh: Bolalar uchun ilmiy-ommabop jurnallar chop etiladi.

Adabiy-badiiy jurnal – badiiy adabiyot asarlari, shuningdek, publitsistik va tanqidiy maqolalar va materiallarni o‘z ichiga olgan jurnal.

Ijtimoiy-siyosiy jurnal – keng kitobxonlar davrasi uchun mo‘ljallangan, dolzarb ijtimoiy-siyosiy mavzudagi maqolalar va materiallarni o‘z ichiga olgan jurnal.

Izoh: kitobxon manziliga bog‘liq ravishda ijtimoiy-siyosiy nashrlar yoshlar, ayollar, kitobxonlarning maxsus toifalari uchun mo‘ljallangan bo‘lishi mumkin.

Ishlab chiqarish amaliy jurnal – texnologiya, texnika, iqtisodiyot, ishlab chiqarishni tashkil etish yoki amaliy faoliyat bo‘yicha maqolalar va materiallarni, muayyan soha xodimlari uchun mo‘ljallangan uslubiy qo‘llanmalarni o‘z ichiga olgan jurnal.

Ommabop jurnal – turli masalalar bo‘yicha maqolalar va materiallarni o‘z ichiga olgan va keng kitobxonlar davrasi uchun mo‘ljallangan jurnal.

Referativ jurnal – jurnal sifatida rasmiy ro‘yxatga olingan davriy referativ nashr.

Axborot byulleteni – tezkor ravishda chiqariladigan, uni chop etuvchi tashkilotning yuritish doirasiga kiruvchi masalalar bo‘yicha qisqa rasmiy materiallarni o‘z ichiga olgan davriy yoki davomli nashr. Muassasa faoliyatidagi asosiy voqealar aks ettiriladi. Uning hajmi yangiliklar oqimi bilan tartibga solinadi. Tayyorlanish davriyligi bo‘yicha byulleten har kuni, haftada, yilda, oyda bir marotaba chiqarilishi mumkin. Manzili bo‘yicha byulleten tuman (shahar) ichidagi jurnalistlar, OAV vakillari, mahalliy nashrlar uchun mo‘ljallangan.

Izoh: 1. Davriy byulletenlar odatda doimiy rubrikatsiyagaega. 2. Ayrim hollarda byulletenlar muayyan tadbir bilan chegaralangan qisqa muddat ichida chiqarilishi mumkin.

Byulleten-jadval – jadval shaklida joylashtirilgan faktik ma’lumotlarga ega bo‘lgan byulleten.

Statistik byulleten – mazmuni jamiyatning hayoti va faoliyatining muayyan sohasini tavsiflovchi tezkor statistik ma’lumotlarni tashkil etadigan byulleten-jadval.

Byulleten-xronika – nashr etuvchi tashkilotning faoliyatini aks ettiruvchi xabarlarni o‘z ichiga olgan byulleten.

Normativ byulleten – normativ, direktiv yoki yo‘riqnoma xarakterdagi materiallarni o‘z ichiga olgan, odatda, biron-bir davlat organi tomonidan chiqariladigan byulleten.

Reklama byulleteni – buyumlar, xizmatlar, tadbirlarga bo‘lgan talabni hosil qilish maqsadida, e’tiborni o‘ziga tortadigan shaklda ifodalangan ular to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan byulleten.

Davomli nashr – material yig‘ilishiga ko‘ra aniq bo‘lmagan vaqt oralig‘ida chiqadigan, ma’no jihatidan takrorlanmaydigan, bir turda rasmiylashtirilgan, umumiy sarlavhali raqamlangan va (yoki) sanasi qo‘yilgan chiqarishlarga ega seriyali nashr.