KUTUBXONA FAOLIYATIDA QO‘LLANILADIGAN ASOSIY TUSHUNCHALAR

 

AXBOROT-KUTUBXONA FAOLIYATIDA QO‘LLANILADIGAN

ASOSIY TUSHUNCHALAR

 

Kutubxona – hujjatlardan tashkil topgan fondga ega bo‘lgan va ularni abonementlarga vaqtinchalik foydalanishga beradigan hamda boshqa turdagi kutubxona xizmatlarini amalga oshiradigan axborot, madaniy, ta’limiy muassasa.

Axborot-kutubxona tizimi – axborot-kutubxona tizimi yagona tashkiliy va uslubiy ta’minot asosida faoliyat ko‘rsatuvchi axborot-kutubxona muassasalari majmuidir.

O‘zbekiston Milliy kutubxonasi – O‘zbekiston Milliy kutubxonasi milliy va jahon madaniyatini, fani va ta’limini rivojlantirish manfaatlarini ko‘zlagan holda O‘zbekiston Respublikasida axborot-kutubxona faoliyatini tashkil etuvchi hamda amalga oshiruvchi umumdavlat universal axborot-kutubxona muassasasidir.

Axborot-kutubxona markazlari – Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida axborot kutubxona faoliyatini tashkil etuvchi hamda amalga oshiruvchi universal axborot-kutubxona muassasalaridir.

Axborot-resurs markazlari – davlat ta’lim muassasala ri huzurida tashkil etilgan, o‘quvchi yoshlarning, shuningdek aholining axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini qanoatlantirishga qaratilgan axborot-kutubxona faoliyatini amalga oshiruvchi universal axborot-kutubxona muassasalaridir.

Kutubxona abonenti – kutubxona tomonidan doimiy foydalanuvchi sifatida ro‘yxatga olingan jismoniy yoki yuridik shaxs.

Kutubxona xizmati – kutubxonadan foydalanuvchining ma’lum bir ehtiyojini qondiruvchi kutubxona xizmatining muayyan natijasi (hujjatlarni berish va band qilish, yangi adabiyotlar to‘g‘risida ma’lumot berish, ko‘rgazmalar tashkil etish, maslahatlar berish va h.k.)

Axborot-kutubxona fondi – tizimlashtirilgan axborot-kutubxona resurslari majmui.

Hujjat – jamiyat tomonidan foydalanish va saqlash maqsadida zamon va makonda uzatishga mo‘ljallangan matn, tovushli yozuv yoki tasvir ko‘rinishidagi axborot aks etgan moddiy ob’ekt.

Axborot-kutubxona faoliyati – axborot-kutubxona, axborot-resurs markazlari va kutubxonalarning tarmog‘i, axborot-kutubxona fondlari, foydalanuvchilarga xizmat ko‘rsatish, kadrlar tayyorlash, ilmiy tadqiqot va metodik ta’minotini tashkil qiluvchi faoliyat sohasi.

 

AXBOROT-KUTUBXONA FONDI BO‘YICHA ASOSIY TUSHUNCHALAR

 

Fond – kutubxona, axborot markazining vazifalariga hamda ixtisosiga mos keluvchi va foydalanish hamda saqlash uchun mo‘ljallangan hujjatlarning tartibga solingan yig‘indisi.

Asosiy fond – kutubxona, axborot markazining ixtisosi bo‘yicha hujjatlarning asosiy salmog‘ini qamrovchi va foydalanish hamda saqlash uchun mo‘ljalangan fond.

Depozitar fond – maxsus ajratilgan kutubxonalar, axborot markazlarida doimiy saqlash va foydalanish uchun mo‘ljallangan fond.

Almashinuv fond – hujjatlar bilan almashinuv, kutubxonalar, axborot markazlariga bepul berish va (yoki) tashkilotlar hamda alohida shaxslarga sotish uchun mo‘ljallangan fond.

Rezerv fond – kutubxona, axborot markazi va uning filiallari fondini to‘ldirish uchun mo‘ljallangan fond.

Yordamchi fond – o‘quvchilarning talablarini tez qondirish uchun kutubxona hamda axborot markazining xizmat ko‘rsatish bo‘limlariga yaqin joylashtirilgan, eng ko‘p so‘raladigan hujjatlardan iborat fond.

Axborot-kutubxona fondini shakllantirish – axborot-kutubxona fondini shakllantirish axborot-kutubxona muassasining maqsadlari va vazifalariga muvofiq uni jamlash, hisobga olish, ishlovdan o‘tkazish, joylashtirish va saqlash orqali amalga oshiriladi.

Axborot-kutubxona fondini tashkil etish – hujjatlarni qabul qilish, hisobga olish, texnik qayta ishlash, joylashtirish va saqlash jarayonlarining yig‘indisi.

Axborot-kutubxona fondini jamlash – axborot-kutubxona nashrlarni va boshqa axborot-kutubxona resurslarini sotib olish, ularga obuna bo‘lish, ularni ayirboshlash, tekinga olish, shu jumladan, hadyaga olish hisobiga jamlanadi.

Axborot-kutubxona fondini komplektlash – kutubxona, axborot markazi vazifalariga muvofiq bo‘lgan hujjatlarni aniqlash, tanlash, ularga buyurtma berish, sotib olish, olish va ro‘yxatdan o‘tkazish jarayonlarining yig‘indisi.

Axborot-kutubxona fondini to‘ldirish – hujjatlarning buyurtmaga muvofiqligi tekshirilgan, nuqsonliligi tekshirilgan, hisobga olingan va qayta ishlanganidan keyin ularni fondga kiritish jarayoni.

 

AXBOROT-KUTUBXONA FONDINI HISOBGA OLISH, ISHLOVDAN O‘TKAZISH, JOYLASHTIRISH, SAQLASH VA UNDAN FOYDALANISH.

 

Axborot-kutubxona fondini hisobga olish, ishlovdan o‘tkazish, joylashtirish, saqlash va undan foydalanish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

Axborot-kutubxona fondining nashrlar majburiy nusxasini olish hisobiga jamlanadigan, shuningdek noyob va alohida qimmatli axborot-kutubxona resurslarini o‘z ichiga olgan qismi milliy madaniy boylik bo‘lib, moddiy madaniy meros ob’ekti sifatida saqlanadi.

Axborot-kutubxona muassasalarining moddiy-texnika ta’minoti yomonlashuviga, ularni mehnatni muhofaza qilish talablariga, axborot-kutubxona fondlarini saqlash normalari va shart-sharoitlariga mos kelmaydigan binolarga ko‘chirishga yo‘l qo‘yilmaydi.

 

 

 

 

 

AXBOROT-KUTUBXONA RESURSLARINI HISOBGA

OLISH TIZIMI

 

O‘zbekiston Respublikasi Aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qo‘mitasining (hozirgi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi) 2014 yil 20 fevraldagi 75-mh-son qaroriga ilova sifatida «Axborot-kutubxona muassasalarida axborot-kutubxona resurslarini hisobga olish tartibi to‘g‘risidagi Yo‘riqnoma» tasdiqlangan. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2014 yil 10 martda ro‘yxatdan o‘tkazilgan (ro‘yxat raqami 2567) Yo‘riqnoma barcha axborot-kutubxona muassasalarida axborot-kutubxona resurslarini, shu jumladan, elektron axborot-kutubxona resurslarini hisobga olishning yagona tartibi sifatida belgilangan. Axborot-kutubxona resurslarini hisobga olish tizimi quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

axborot-kutubxona fondining barcha bo‘linmalarini hisobga olish;

axborot-kutubxona fondi bo‘yicha “1-madaniyat” shaklida davlat statistika hisobotini topshirish;

ayrim axborot-kutubxona resurslarining, shu jumladan kitob yodgorliklarining, alohida (maxsuslashtirilgan) hisobga olinishi.

Kitob yodgorliklariga kiritilgan noyob va alohida qimmatli axborot-kutubxona resurslarini hisobga olish, tarix va madaniyat yodgorliklarini qo‘riqlash va ulardan foydalanish to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.

 

AXBOROT-KUTUBXONA FONDIGA AXBOROT-KUTUBXONA RESURSLARI KELIB TUSHISHINI  HISOBGA OLISH

 

Axborot-kutubxona fondiga axborot-kutubxona resurslari kelib tushishini hisobga olish, ularni doimiy, uzoq muddatli va vaqtincha saqlanadigan axborot-kutubxona resurslariga ajratish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Bepul majburiy nusxasini doimiy saqlash sharti bilan axborot-kutubxona muassasalariga kelib tushadigan mahalliy axborot-kutubxona resurslari, shuningdek depozitar saqlash uchun qabul qilinadigan axborot-kutubxona resurslarining bitta nusxasi unga inventar raqami berilib, doimiy saqlash uchun hisobga olinishi kerak. Axborot-kutubxona resursining turi, uning hajmi, mavzusi va boshqa forma belgilaridan qat’i nazar, kitobxonlarni kundalik va prognoz qilinadigan talabini qondirish uchun mo‘ljallangan axborot-kutubxona resurslari ularga inventar raqami berilib, uzoq muddat saqlanishi uchun hisobga olinishi kerak. Axborot-kutubxona muassasasi tomonidan sovg‘a sifatida olingan axborot-kutubxona resurslari (kitoblar, albomlar, boshqa nashrlar) hadya qilish dalolatnomasi asosida axborot-kutubxona muassasasining fondiga kiritiladi. Axborot-kutubxona muassasasining fondiga kiritiladigan axborot-kutubxona resurslari markalanadi. Bunda shtempellar, kitob belgilari, yakka tartibdagi mashina o‘qiydigan shtrixli kodlardan foydalanish mumkin. Axborot-kutubxona resurslarini markalashda ularning tegishliligini belgilanishini, estetik talablarga javob berishini, markalash belgisining uzoq muddatga chidamliligini, matn yoki boshqa belgili axborotning saqlanishini ta’minlash lozim. YAkka tartibdagi tashuvchilarsiz elektron axborot-kutubxona resurslari maxsus kompyuter dasturlari yordamida markalanadi, bunda tegishlilik belgisi umumiy direktoriya tarkibidagi mustaqil fayl bilan rasmiylashtirilishi yoki elektron axborot-kutubxona resursiga kiritilishi mumkin.

 

AXBOROT-KUTUBXONA RESURSLARINI JAMLANMA

HISOBGA OLISH

 

Axborot-kutubxona fondiga kelib tushadigan yoki chiqariladigan barcha turdagi axborot-kutubxona resurslari kuzatuv hujjatlari (davlat ro‘yxatiga olish varag‘i, hisob-faktura, yuk xat, reestr, dalolatnoma va shu kabilar) asosida jamlanma hisobiga olinadi.

Qabul qilinadigan to‘plamlarda kuzatuv hujjatidagi ma’lumotlar bilan farqlar, shuningdek keraksiz yoki nuqsonli axborot-kutubxona resurslari yuborilganligi aniqlanganda, ular bo‘yicha etkazib beruvchiga tegishli e’tirozlar bildirilishi lozim. Jamlanmani hisobga olish qog‘oz yoki elektron shaklda yuritiladigan “Axborot-kutubxona resurslarini jamlanma hisobga olish kitobi”da amalga oshiriladi.

Axborot-kutubxona fondining harakati to‘g‘risidagi ma’lumotlar “Axborot-kutubxona muassasalarida axborot-kutubxona resurslarini hisobga olish tartibi to‘g‘risidagi Yo‘riqnoma”ning (keyingi o‘rinlarda Yo‘riqnoma) 1-3-ilovalariga muvofiq shakldagi Axborot-kutubxona resurslarini jamlanma hisobga olish kitobining quyidagi uchta qismlarida qayd qilinadi:

1-qism – “Axborot-kutubxona fondiga kelib tushgan axborot-kutubxona resursi”;

2-qism – “Axborot-kutubxona fondidan chiqarish”;

3-qism – “Axborot-kutubxona fondining harakati yakunlari” ;

Axborot-kutubxona resurslarini jamlanma hisobga olish kitobi to‘liq to‘ldirilishi lozim.

Yil yakuni bo‘yicha axborot-kutubxona fondining yillik harakatining yakuni chiqariladi. Axborot-kutubxona muassasasida qabul qilingan hisobga olish tartibiga muvofiq axborot-kutubxona fondining harakati yakunlari chorak yoki yarim yil uchun chiqarilishi mumkin.

 

 

AXBOROT-KUTUBXONA RESURSLARINI YAKKA TARTIBDA HISOBGA OLISH

 

Axborot-kutubxona resursining har bir nusxasini yakka tartibda hisobga olish unga inventar raqamini berish orqali amalga oshiriladi. Bunda, davriy bosma nashrlari ularga inventar raqami berilmasdan Axborot-kutubxona resurslarini jamlanma hisobga olish kitobida qayd etiladi. YAkka tartibdagi raqam axborot-kutubxona resursi axborot-kutubxona muassasasida mavjud bo‘lish vaqtida unga biriktiriladi.

Axborot-kutubxona resurslarini yakka tartibda hisobga olish shakllari bo‘lib Yo‘riqnomaning 4-ilovasiga muvofiq shakldagi inventar kitobi, shuningdek hisobga olish katalogi kartochkasi va ro‘yxatga olish varaqchalari hisoblanadi. Inventar kitoblari axborot-kutubxona resurslarining har bir turlari bo‘yicha alohida yuritiladi.

Axborot-kutubxona resurslari to‘plami qabul qilingandan so‘ng u Axborot-kutubxona resurslarini jamlanma hisobga olish kitobida qayd etiladi va barcha nusxalarga inventar raqami berilib ular xatlovdan o‘tkaziladi hamda Yo‘riqnoma”ning 5-ilovasiga muvofiq shaklda axborot kutubxona resurslarini kutubxonaga qabul qilish to‘g‘risidagi dalolatnoma tuziladi.

 

AXBOROT-KUTUBXONA RESURSLARINI AXBOROT-KUTUBXONA FONDIDAN CHIQARILISHINI HISOBGA OLISH

 

Axborot-kutubxona resurslarini axborot-kutubxona fondidan chiqarilishini hisobga olish ularni fonddan chiqarish sabablari va asoslarini aniq ko‘rsatgan holda  Axborot-kutubxona resurslarini jamlanma hisobga olish kitobiga yozuv kiritish orqali amalga oshiriladi.

Foydalanuvchilar tomonidan yo‘qotilgan axborot-kutubxona resurslari o‘rniga qabul qilingan nashrlar Yo‘riqnoma”ning 6-ilovasiga muvofiq shaklda foydalanuvchilardan yo‘qolganlar o‘rniga qabul qilingan kitoblar va boshqa axborot-kutubxona resurslarini hisobga olish daftarida qayd qilinadi. Unga kiritilgan yozuvlar asosida kelib tushgan va chiqarilgan axborot-kutubxona resurslari bo‘yicha dalolatnomalar tuziladi, bu dalolatnomalar Axborot-kutubxona resurslarini jamlanma hisobga olish kitobining tegishli qismlariga qayd qilinadi.

Axborot-kutubxona muassasasining faoliyat ko‘rsatadigan axborot-kutubxona fondlaridan chiqarilgan axborot-kutubxona resurslari to‘g‘risidagi ma’lumotlar Axborot-kutubxona resurslarini jamlanma hisobga olish kitobi ikkinchi qismining tegishli ustunlariga qayd qilinadi.

 

AXBOROT-KUTUBXONA FONDINI TEKSHIRISH

 

Axborot-kutubxona fondini tekshirish uchun axborot-kutubxona muassasasi tomonidan tekshirish komissiyasi tayinlanadi va ushbu komissiya tarkibiga buxgalteriya vakili kiritilishi lozim.

    AXBOROT-KUTUBXONA FONDINI TEKSHIRISH:

• moddiy javobgar shaxs almashtirilganda;

• axborot-kutubxona resurslarini o‘g‘irlash, suiste’mol qilish yoki buzish holatlari aniqlanganda;

• tabiiy ofat, yong‘in va boshqa holatlarda;

• axborot-kutubxona muassasasi qayta tashkil qilinganda va tugatilganda amalga oshiriladi.

 

 

 

 

FONDLARNI TEKSHIRISH QUYIDAGI MUDDATLARDA O‘TKAZILADI:

 

• seyflarda saqlanadigan noyob va alohida qimmatli axborot-kutubxona resurslari bo‘yicha - 3 yilda bir marta;

• qadimiy va nodir axborot-kutubxona resurslari bo‘yicha- 5 yilda bir marta;

• axborot-kutubxona muassasalarining 50 ming hisobga olish birliklarigacha bo‘lgan axborot-kutubxona fondlari - 5 yilda bir marta;

• axborot-kutubxona muassasalarining 50 mingdan 100 ming hisobga olish birliklarigacha bo‘lgan axborot-kutubxona fondlari - 7 - 10 yilda bir marta;

• axborot-kutubxona muassasalarining 100 mingdan 200 ming hisobga olish birliklarigacha bo‘lgan axborot-kutubxona fondlari - 10 - 15 yilda bir marta;

• axborot-kutubxona muassasalarining 200 mingdan 1 mln hisobga olish birliklarigacha bo‘lgan axborot-kutubxona fondlari - bosqichma-bosqich 15 - 20 yilda bir marta;

• 1 mln. hisobga olish birliklaridan ko‘p bo‘lgan axborot-kutubxona muassasalarining axborot-kutubxona fondlari – butun axborot-kutubxona fondining tekshiruvini tugallagan holda tanlab olish tartibida bosqichma-bosqich 20 - 25 yilda bir marta.

Ajratib olinadigan tashuvchilardagi elektron axborot-kutubxona resurslarini tekshiruvi hisobga olish va saqlash birliklari bo‘yicha amalga oshiriladi. YAkka tartibdagi tashuvchisiz elektron axborot-kutubxona resurslarini tekshirish axborot-kutubxona resurslaridagi o‘zgarishlarni aniqlash imkonini beruvchi miqdoriy ko‘rsatkichlar (fayllar miqdori) bo‘yicha amalga oshiriladi. Inventar raqamlari berilgan axborot-kutubxona resurslarining barcha turlari tekshirilishi kerak. Agar tekshiruv jarayonida axborot-kutubxona resurslarining yo‘qligi aniqlansa, ularni qidirib topish choralari ko‘riladi. Axborot-kutubxona fondini yoki uning qismini tekshirish komissiyaning xulosalari va yo‘q bo‘lgan axborot-kutubxona resurslarining ro‘yxati yozilgan “Axborot-kutubxona muassasalarida axborot-kutubxona resurslarini hisobga olish to‘g‘risidagi Yo‘riqnoma”ning 7-ilovasiga muvofiq shaklda Axborot-kutubxona fondini tekshirish to‘g‘risidagi dalolatnomani tuzish bilan yakunlanadi.

 

 

AXBOROT-KUTUBXONA MUASSASALARI FONDIDA SAQLANADIGAN RESURSLAR

 

Har bir kutubxona mavjud fondini saqlashni, foydalanishni ta’minlaydi va shakllantirib boradi. Fond tarkibiga qoidaga ko‘ra davriy, davriy bo‘lmagan va davomli nashrlar, qo‘lyozmalar, audiovizual, elektron hujjatlar kiradi. Davriy bo‘lmagan nashrlar – bir marta chiqadigan, davomli bo‘lmagan nashr. Ba’zi qimmatga ega bo‘lgan bu turdagi nashrlar qayta bosmadan chiqarilishi mumkin, lekin bu oldindan rejalashtirilmaydi. Davriy bo‘lmagan nashrlar shakli, maqsadi va matn tarkibi bo‘yicha farqlanadi. Davriy bo‘lmagan nashrlar ko‘p hollarda kitob va broshyura shaklida bo‘ladi.

Kitob ko‘rinishidagi nashrlar - muqovali yoki muqova qilingan holatdagi 48 varaqdan ko‘p bo‘lgan kitob nashri.

Broshyura – 4 varaq va 48 varaqdan ko‘p bo‘lmagan ko‘rinishdagi kitob nashri, yumshoq muqovada chop etiladi.

Bosma nashr – bosib chiqarish yoki bosma naqsh tushirish yo‘li bilan olingan, matbaa usulida mustaqil rasmiylashtirilgan nashr.

Elektron nashr – foydalanish uchun hisoblash texnika vositalari zarur bo‘lgan nashr.

Maxsus ko‘rinishga ega ko‘p qismli nashrlar, bir qancha kitob va broshyuralardan tashkil topgan bo‘lib, (masalan, maqsadi, mundarijasi bo‘yicha) umumiy bir sarlavha ostida bir xil qoida asosida chiqariladi. Davriy bo‘lmagan nashrlarga yana izonashrlar, nota va kartografik va yana bir qancha nashrlar mansub hisoblanadi.

Izonashrlar tasviriy san’atga oid nashr hisoblanib, unda rasmlar va unga taalluqli matn ifoda etiladi. Reproduksiyalar, plakatlar va boshqa izonashrlar alohida varaqlar yoki albom ko‘rinishida chop etiladi.

 Nota nashrlarda musiqa ohanglari saqlanadi, kartografiyada esa – Er va boshqa samoviy jismlarning an’anaviy tasviri aks ettiriladi.

Davriy nashr – aniq vaqt oraliqlarida chiqadigan, odatda, har bir yil uchun doimiy raqam soni (chiqarish)ga ega, ma’no jihatdan takrorlanmaydigan, bir turda rasmiylashtirilgan, bir xil sarlavhali raqamlangan va (yoki) sanasi qo‘yilgan chiqarishlarga ega seriyali nashr.

Izoh: Davriy nashr kundalik, haftalik, oylik, choraklik, yillik bo‘lishi mumkin.

Gazetalar - vaqtning uzoq davom etmaydigan oraliqlari o‘rtasida chiqadigan, rasmiy materiallar, tezkor axborot va dolzarb ijtimoiy-siyosiy, ilmiy, ishlab chiqarish va boshqa masalalar bo‘yicha maqolalar, shuningdek, badiiy asarlar va reklamadan iborat davriy gazeta nashri.

Izoh:

1. Gazeta, shuningdek, muayyan tadbirlar bilan chegaralangan qisqa muddat davomida bosib chiqarilishi ham mumkin.

2. Gazeta ilovaga ega bo‘lishi mumkin.

Umumsiyosiy gazeta – mamlakatning ichki va tashqi siyosati masalalarini, shuningdek, xalqaro hayotni tizimli ravishda yoritadigan gazeta.

Izoh: nashr va tarqatilish joyi bo‘yicha quyidagi gazetalar farqlanadi: xalqaro, respublika, shuningdek, o‘lka,viloyatlar, shahar, tuman.

Ixtisoslashtirilgan gazeta – ijtimoiy hayot, fan, texnika, madaniyat va faoliyatning boshqa sohalaridagi alohida muammolarni tizimli ravishda yoritadigan va kitobxonningmuayyan toifalariga mo‘ljallangan gazeta.

Maxsus gazeta nashri – kitobxonga zarur axborotni tezkorlik bilan etkazish uchun asosiy gazetaning chiqish yoki ijtimoiy tahririyati tomonidan tayyorlangan, nashrning joriy va umumiy raqamlari, yili, sanasiga ega bo‘lgan, cheklangan muddat ichida bosilib chiqadigan gazeta.

Jurnal – doimiy turkumga ega bo‘lgan va turli masalalar bo‘yicha maqolalar yoki referatlarni va adabiy-badiiy asarlarni o‘z ichiga oladigan davriy jurnal nashri.

Izoh: Jurnal ilovaga ega bo‘lishi mumkin.

Ilmiy jurnal – nazariy tadqiqotlar to‘g‘risidagi maqolalar va meteriallarni, shuningdek, ilmiy xodimlar uchun mo‘ljallangan amaliy xarakterdagi maqola va materiallarni o‘z ichiga olgan jurnal.

Izoh:

1. Maqsadli vazifasiga ko‘ra quyidagi jurnallar ajratiladi: ilmiy-nazariy, ilmiy-amaliy va ilmiy-uslubiy.

2. Texnik fanlar bo‘yicha maqolalar, materiallar, referatlarni o‘z ichiga olgan ilmiy-amaliy jurnal ilmiy-texnik jurnal deb ataladi.

Ilmiy-ommabop jurnal – fanlar asoslari to‘g‘risida, nazariy va (yoki) fan, madaniyat sohalaridagi va amaliy faoliyatdagi eksperimental tadqiqotlar to‘g‘risidagi maqolalar va materiallarni o‘z ichiga olgan bilimlarni tarqatish va mustaqil ta’lim olishga xizmat qiladigan jurnal.

Izoh: Bolalar uchun ilmiy-ommabop jurnallar chop etiladi.

Adabiy-badiiy jurnal – badiiy adabiyot asarlari, shuningdek, publitsistik va tanqidiy maqolalar va materiallarni o‘z ichiga olgan jurnal.

Ijtimoiy-siyosiy jurnal – keng kitobxonlar davrasi uchun mo‘ljallangan, dolzarb ijtimoiy-siyosiy mavzudagi maqolalar va materiallarni o‘z ichiga olgan jurnal.

Izoh: kitobxon manziliga bog‘liq ravishda ijtimoiy-siyosiy nashrlar yoshlar, ayollar, kitobxonlarning maxsus toifalari uchun mo‘ljallangan bo‘lishi mumkin.

Ishlab chiqarish amaliy jurnal – texnologiya, texnika, iqtisodiyot, ishlab chiqarishni tashkil etish yoki amaliy faoliyat bo‘yicha maqolalar va materiallarni, muayyan soha xodimlari uchun mo‘ljallangan uslubiy qo‘llanmalarni o‘z ichiga olgan jurnal.

Ommabop jurnal – turli masalalar bo‘yicha maqolalar va materiallarni o‘z ichiga olgan va keng kitobxonlar davrasi uchun mo‘ljallangan jurnal.

Referativ jurnal – jurnal sifatida rasmiy ro‘yxatga olingan davriy referativ nashr.

Axborot byulleteni – tezkor ravishda chiqariladigan, uni chop etuvchi tashkilotning yuritish doirasiga kiruvchi masalalar bo‘yicha qisqa rasmiy materiallarni o‘z ichiga olgan davriy yoki davomli nashr. Muassasa faoliyatidagi asosiy voqealar aks ettiriladi. Uning hajmi yangiliklar oqimi bilan tartibga solinadi. Tayyorlanish davriyligi bo‘yicha byulleten har kuni, haftada, yilda, oyda bir marotaba chiqarilishi mumkin. Manzili bo‘yicha byulleten tuman (shahar) ichidagi jurnalistlar, OAV vakillari, mahalliy nashrlar uchun mo‘ljallangan.

Izoh: 1. Davriy byulletenlar odatda doimiy rubrikatsiyagaega. 2. Ayrim hollarda byulletenlar muayyan tadbir bilan chegaralangan qisqa muddat ichida chiqarilishi mumkin.

Byulleten-jadval – jadval shaklida joylashtirilgan faktik ma’lumotlarga ega bo‘lgan byulleten.

Statistik byulleten – mazmuni jamiyatning hayoti va faoliyatining muayyan sohasini tavsiflovchi tezkor statistik ma’lumotlarni tashkil etadigan byulleten-jadval.

Byulleten-xronika – nashr etuvchi tashkilotning faoliyatini aks ettiruvchi xabarlarni o‘z ichiga olgan byulleten.

Normativ byulleten – normativ, direktiv yoki yo‘riqnoma xarakterdagi materiallarni o‘z ichiga olgan, odatda, biron-bir davlat organi tomonidan chiqariladigan byulleten.

Reklama byulleteni – buyumlar, xizmatlar, tadbirlarga bo‘lgan talabni hosil qilish maqsadida, e’tiborni o‘ziga tortadigan shaklda ifodalangan ular to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan byulleten.

Davomli nashr – material yig‘ilishiga ko‘ra aniq bo‘lmagan vaqt oralig‘ida chiqadigan, ma’no jihatidan takrorlanmaydigan, bir turda rasmiylashtirilgan, umumiy sarlavhali raqamlangan va (yoki) sanasi qo‘yilgan chiqarishlarga ega seriyali nashr.